Giữa thung lũng Đan Kia – Suối Vàng ở Lâm Đồng, nơi rừng thông trải dài và dòng nước mát lành len lỏi quanh năm, Thủy điện Ankroet đứng vững như một chứng tích lịch sử đầy sống động. Dù đã đi qua gần một thế kỷ, nơi đây vẫn lưu giữ kỷ niệm về nhà máy thủy điện đầu tiên của Việt Nam , đan xen với thiên nhiên một cách trầm mặc và đầy cuốn hút.
Khởi công từ năm 1942 và chính thức phát điện vào năm 1945, Thủy điện Ankroet là công trình thủy điện đầu tiên của Việt Nam. Nằm biệt lập giữa rừng sâu, công trình được kiến tạo bằng đá chẻ, không sử dụng cốt thép – một kỹ thuật xây dựng độc đáo đòi hỏi sự công phu và tỉ mỉ trong từng khối đá, từng đường vữa.
Các hạng mục chính của công trình chủ yếu được xây dựng bằng đá chẻ liên kết với mạch vữa, tạo nên vẻ đẹp cổ kính, vững chãi. Những bức tường đá kết hợp với thiết kế kiến trúc đặc sắc đã biến nhà máy thành một điểm nhấn thú vị, thu hút sự chú ý không chỉ của những người yêu thiên nhiên mà còn của các tín đồ đam mê kiến trúc. Thậm chí, nhiều du khách còn ví công trình này như một khu biệt thự cổ kính.
Ông Trần Ngọc Vĩnh Phúc – Quản đốc nhà máy, người đã gắn bó với Ankroet suốt nhiều năm, chia sẻ trên báo Lâm Đồng rằng: khi người Pháp bắt tay xây dựng công trình này, họ đã định hướng Đà Lạt trở thành trung tâm hành chính của Đông Dương, và Ankroet chính là trái tim năng lượng phục vụ ý tưởng đó. Tuy nằm sâu giữa rừng núi, nhưng từ những ngày đầu, đội ngũ vận hành luôn ý thức bảo vệ thiên nhiên. Họ không chỉ gìn giữ cây rừng mà còn trồng bổ sung thêm cây cảnh quanh nhà máy, tạo nên một quần thể kiến trúc – sinh thái hài hòa, làm nổi bật nét đẹp cổ kính giữa thiên nhiên hùng vĩ.
Không gian của Ankroet như được tách biệt khỏi sự xô bồ. Muốn vào đến bên trong, du khách phải vượt qua một cây cầu nhỏ bắc qua Suối Vàng – nơi dòng nước xả phát điện hòa quyện với nước tự nhiên, tạo nên khung cảnh hữu tình, đầy sinh khí. Nhìn tổng thể, nhà máy hiện lên như một ngôi nhà cổ phương Tây, trầm mặc và đầy vẻ quyến rũ, khiến ai đặt chân đến cũng khó lòng rời đi.
Đến năm 1999, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới công nghệ và nâng cao hiệu quả vận hành, các tổ máy đời đầu đã được tháo dỡ, nhường chỗ cho hệ thống phát điện hiện đại hơn với công suất lớn và tính tự động hóa cao.
Dẫu không còn hoạt động, hai tổ máy đầu tiên vẫn được gìn giữ như những hiện vật quý giá của một giai đoạn lịch sử không thể lãng quên. Một chiếc hiện nay đang được trưng bày tại Nhà truyền thống Tập đoàn Điện lực Việt Nam ở Hà Nội; chiếc còn lại nằm trang trọng ngay trong khuôn viên Ankroet, mở ra cơ hội chiêm ngưỡng và khám phá cho du khách và giới chuyên môn..
Không chỉ là công trình thủy điện đầu tiên tại Việt Nam, Ankroet còn nổi bật với một đường hầm xuyên núi được đào thủ công phục vụ cho quá trình sản xuất điện. Hành trình kiến thiết Ankroet là câu chuyện của lòng quả cảm và hy sinh.
Trong bối cảnh không có sự hỗ trợ của máy móc hiện đại, hàng nghìn công nhân từ khắp các miền đất nước đã đổ về đây, miệt mài thi công bằng sức người.
Đường hầm bê tông xuyên núi của nhà máy dài 536m, được thiết kế theo hình móng ngựa với đường kính 1,65m. Cuối đường hầm là giếng áp thủy cao 44m, đường kính 4m. Từ giếng áp thủy, một đường ống thủy lực bằng thép dài 182m và rộng 1,3m dẫn nước xuống nhà máy.
Sự hiện diện của tổ máy cũ tại chốn rừng xanh không chỉ mang giá trị trưng bày mà còn khơi dậy đam mê nghiên cứu với nhiều thế hệ sinh viên ngành điện, kiến trúc, xây dựng. Họ đến đây để học hỏi về kết cấu cơ khí, cách tổ chức thi công trong điều kiện khó khăn, và đặc biệt là sự phối hợp hài hòa giữa thiết kế kỹ thuật và không gian sinh thái.
Vào năm 2004, nhà máy thủy điện Ankroet đã được Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam công nhận là nhà máy thủy điện đầu tiên tại Việt Nam, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử phát triển năng lượng của khu vực.
Ảnh: Huy Hùng/ Trang tin điện tử ngành Điện
Đọc bài gốc tại đây.
