Liên quan đến vi nhựa và những tác động có thể xảy ra với sức khỏe, PGS.TS Đỗ Văn Dũng, Nguyên trưởng khoa Y tế Công Cộng, Nguyên phó hiệu trưởng trường Đại học Y Dược TP.HCM, đã có những chia sẻ chi tiết.
PV: Thưa PGS, từ năm 2019, WHO đã khuyến cáo cần có thêm các công trình nghiên cứu về vi nhựa. Cho đến nay chúng ta có những hiểu biết gì về vi nhựa?
PGS.TS Đỗ Văn Dũng: Hạt vi nhựa đã được tìm thấy ở khắp mọi nơi, bao gồm cả những nơi xa xôi như các hòn đảo hẻo lánh, tuyết ở Nam Cực và đáy rãnh Mariana, cũng như trong thực phẩm, nước uống và không khí. Chúng cũng được tìm thấy trong các cơ quan của cơ thể người như thận, gan và đặc biệt là não.
Nghiên cứu về hạt vi nhựa vẫn còn là một lĩnh vực non trẻ dù đang trên đà phát triển. Năm 2014, chỉ có 20 bài báo nhưng đến năm 2024 đã có 6.000 bài báo về vi nhựa. Các nhà nghiên cứu đang phát triển các phương pháp để phát hiện và phân tích hạt vi nhựa, nhưng vẫn còn nhiều thách thức do việc đánh giá mức độ phơi nhiễm của vi nhựa chưa được chuẩn hóa và khó khăn trong xác định yếu tố gây nhiễm của các chất ô nhiễm đi kèm theo hạt vi nhựa. Dù vậy, người ta xác định hạt vi nhựa rất phổ biến trong môi trường (có ngay cả trong nước mưa, không khí). Hạt vi nhựa đã được xác định ảnh hưởng đến các tế bào được nuôi cấy hay trên động vật.
Có một số nghiên cứu cho thấy mối liên quan của hạt vi nhựa đến ung thư, bệnh tim, bệnh thận, bệnh Alzheimer hoặc các vấn đề về khả năng sinh sản ở người, tuy nhiên, do sự khác biệt trong đánh giá loại và mức độ phơi nhiễm của hạt vi nhựa cũng như khó khăn trong loại trừ các yếu tố gây nhiễu nên kết quả chưa được xác nhận.
Vi nhựa có ở khắp nơi. (Ảnh minh họa)
PV: Chúng ta đã có những cơ sở để biết vi nhựa ảnh hưởng tới sức khoẻ con người chưa?
PGS.TS Đỗ Văn Dũng: Các nhà khoa học đang nghiên cứu tác động của hạt vi nhựa đối với sức khỏe con người. Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy hạt vi nhựa có thể gây chết tế bào, phản ứng miễn dịch và tổn thương mô. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy hạt vi nhựa có thể gây tắc nghẽn đường ruột và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Dựa trên những phát hiện này, các nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng hạt vi nhựa có thể liên quan đến ung thư, bệnh tim, bệnh thận, bệnh Alzheimer hoặc các vấn đề về khả năng sinh sản ở người.
Một nghiên cứu cho thấy gần 60% số người trải qua phẫu thuật tim có hạt vi nhựa trong động mạch chính của họ. Những người này có nguy cơ bị đau tim, đột quỵ hoặc tử vong cao hơn 4,5 lần trong ba năm sau phẫu thuật so với những người không có hạt vi nhựa trong động mạch. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ ra rằng sự hiện diện của hạt vi nhựa có thể liên quan đến các yếu tố khác ảnh hưởng đến sức khỏe, chẳng hạn như chế độ ăn uống hoặc tình trạng kinh tế xã hội.
Sự hợp tác giữa các nhà khoa học trong các lĩnh vực khác nhau là rất quan trọng để phát triển các phương pháp tiếp cận thông minh hơn và thu thập bằng chứng nhanh chóng.
Sản xuất nhựa tiếp tục tăng, và nhựa đã tồn tại trong môi trường sẽ tiếp tục phân hủy thành hạt vi nhựa vô thời hạn. Điều này đã thúc đẩy các nhà nghiên cứu kêu gọi các chính sách giảm ô nhiễm nhựa. Liên Hợp Quốc đang đàm phán một hiệp ước về nhựa có thể đặt ra giới hạn cho sản xuất nhựa toàn cầu.
Loại vi nhựa nguy hiểm nhất
PV: Khi vi nhựa tồn tại ở khắp mọi nơi, chúng ta cần cẩn trọng với những vi nhựa nào nhất?
PGS.TS Đỗ Văn Dũng: Các hạt vi nhựa nhỏ nhất, nhỏ hơn 1 micromet, được gọi là hạt nano nhựa, đặc biệt đáng lo ngại vì chúng có thể vượt qua hàng rào máu não, vượt qua hàng rào nhau thai để xâm nhập vào thai.
Một nghiên cứu cho thấy hạt nano nhựa có thể truyền từ mẹ sang thai nhi ở chuột. Các hạt nano nhựa có thể xâm nhập vào tế bào và tế bào không có cơ chế nào để loại trừ các nano nhựa này nên các hạt này là nguy hiểm nhất.
PV: Làm thế nào để giảm tác hại của vi nhựa lên sức khoẻ của con người?
PGS.TS Đỗ Văn Dũng: Dựa trên nghiên cứu trong phòng thí nghiệm hay trên động vật, có nhiều khả năng các hạt vi nhựa có thể gây hại cho sức khỏe người. Tuy nhiên mức độ tác hại của hạt vi nhựa lên sức khỏe người vẫn chưa được xác định rõ ràng.
Nếu vi nhựa có thể có nguy hại nhưng không đáng kể so với các chất ô nhiễm khác thì chúng ta có thể tiếp tục sử dụng nhựa trong sinh hoạt hàng ngày, tuy nhiên vẫn cần nỗ lực giảm thiểu lượng nhựa sản xuất.
Nếu vi nhựa được chứng minh là nguy hiểm đáng kể cho sức khỏe thì nhựa và ô nhiễm hạt vi nhựa sẽ là vấn đề lớn. Để giảm rác thải nhựa, cần sự nỗ lực của nhân loại để thay đổi những quy trình hay sản phẩm có dùng nhựa.
Cảm ơn PGS với những chia sẻ hữu ích về vi nhựa, chúc PGS có thật nhiều sức khoẻ!
Đọc bài gốc tại đây.
