“Buổi sáng thức dậy, tôi thấy đây là một buổi sáng duy nhất không giống với buổi sáng nào. Người ta thường nghĩ có nhiều buổi sáng có thể để dành, nhưng không ai để dành được bất cứ một buổi sáng nào, bởi vì mỗi buổi sáng là một buổi sáng đặc biệt.
Em thấy buổi sáng hôm nay thế nào? Có phải nó tới lần đầu trong đời ta, có phải nó không lặp lại bất cứ buổi sáng nào trong quá khứ? Chỉ khi nào ta không có mặt, thì mới có thể có sự lặp lại của mỗi buổi sáng. Còn nếu ta có mặt trong sự sống thì mỗi buổi sáng là một không gian mới, một thời gian mới” – Bàn về lối sống chánh niệm trên trang chủ của Làng Mai đã có trích đoạn trên.
Làng Mai được thành lập vào đầu năm 1982, do Thiền sư Thích Nhất Hạnh sáng lập, có tên tiếng Pháp là Village des pruniers, tiếng Anh Plum Village. Tên chữ của Làng Mai là Đạo Tràng Mai Thôn. Nơi đây là một trong những tu viện lớn nhất thế giới. Năm 2022, sau khi Thiền sư Thích Nhất Hạnh, thầy Pháp Hữu trở thành trụ trì Làng Mai, tiếp tục kế thừa công việc, cũng như di sản văn hoá tâm linh thiêng liêng mà thiền sư để lại, đặc biệt là lối sống chánh niệm.
Trong một cuộc trò chuyện, thầy Pháp Hữu đã có chia sẻ cụ thể về sống chánh niệm – một nghệ thuật thiền mà mỗi chúng ta nếu hiểu sâu sẽ tự chế tác được hạnh phúc cho mình, giảm bớt cảm giác khổ đau, bất hạnh.
– Trong “sống chánh niệm” có nhiều hình thức đơn giản như bước đi, cách ngồi, cách ăn uống, thậm chí là cảm nhận hơi thở,… Thầy có thể chia sẻ kỹ hơn về những cách thức này không?
Chánh niệm là một trong bát chánh đạo, là con đường của đạo mục. Chánh niệm nghĩa là mình ý thức được những điều xảy ra trong giây phút hiện tại, đó là cảm xúc, suy nghĩ, cảm giác. Bởi cuộc đời chỉ có giây phút thật nhất là ở khoảnh khắc hiện tại, còn sau đó là quá khứ và tương lai. Chánh niệm giúp chúng ta sống trọn vẹn từng giây phút.
Có nhiều phương pháp thực tập như ngồi thiền trong chánh niệm, ăn uống trong chánh niệm, làm việc trong chánh niệm,… Người có chánh niệm sẽ học cách kiểm soát cảm xúc, không để sự tức giận bộc phát qua lời nói, hành vi mà chia sẻ một cách có ý thức hơn.
– Giới trẻ cũng có những áp lực, lo toan về công việc, sự nghiệp, gia đình và cả những lúc nhất thời, nóng vội. Là người xuất gia từ rất trẻ, thầy có thể bật mí những cách thức giữ tâm vững vàng đã áp dụng?
Không có một phương pháp nào cố định để áp dụng trong mọi trường hợp. Nếu không muốn đánh mất bản thân, bạn phải có thực tập để giúp chính mình trở về với chính mình mỗi ngày. Đó là sự đầu tư giàu có về tinh thần.
Giả sử khi chúng ta yêu một ai đó, cảm giác ban đầu mãnh liệt. Chúng ta sẵn sàng yêu cả những phần chưa đẹp ở con người họ, bao dung cho lỗi lầm của họ. Nhưng điều đó là vô thường, sẽ có một ngày, chúng ta bực bội, có thể đánh mất tình thương này, không còn thấy họ hoàn hảo nữa. Nếu chúng ta không biết chăm sóc mối quan hệ, khổ đau, bất hạnh sẽ xuất hiện. Vì thế, mỗi người luôn cần nhắc nhở bản thân những điều đang xảy ra ở giây phút hiện tại – tiền đề để tạo nên tương lai.
Hãy có mặt cho mình nhiều hơn, có mặt cho người thương của mình nhiều hơn, đừng đánh mất giây phút hiện tại. Với những người trẻ, áp lực nhiều khi đến từ khách quan nhưng cần giữ tâm vững vàng, có đầy đủ phương tiện hoá giải khổ đau. Phương tiện này không đến từ tiền bạc mà đôi khi đơn giản là có nhà để ở, đồ để ăn, nước để uống, những người yêu thương mình,… Đó đều là điều vô giá trên cuộc đời. Còn nếu bạn cứ chạy theo ước muốn của người khác sẽ không bao giờ có tuệ giác trân trọng khoảnh khắc hiện tại.
Tôi vẫn nói với những người trẻ rằng: “Bạn trong giây phút này rất đẹp, rất đầy đủ. Đừng nghĩ mình thiếu thốn để rồi phải chạy theo những ảo giác”. Hãy thương lấy mình ở mọi thời điểm, nếu không sẽ chìm mãi trong khổ đau.
– Không chỉ tại các nước Á Đông, thực hành thiền được hưởng ứng trên toàn thế giới như tại Mỹ, Đức, Pháp,,… chắc hẳn đây là không chỉ là cách rèn tâm mà còn rèn trí, thưa thầy?
Thiền tập giúp chúng ta thấy rõ hơn mọi thứ. Trong pháp môn của Làng Mai, mỗi người cần có thời gian thiền tập để trở về với chính bản thân. Chúng ta luôn có vô vàn câu hỏi cần trả lời về tâm trí, những suy tư, thử thách trong đời,… Khi thiền tập, chúng ta thấy được khổ đau của mình, dẫn đến hiểu biết, khai thông trí tuệ, tìm ra con đường giải thoát.
Khi thấy được khổ đau, chúng ta cần có hành động thay đổi. Thiền tập không phải chỉ là yên lặng hay ngồi im để mọi thứ diễn ra chậm rãi. Đời sống của tôi là thiền tập 24/24. Là trụ trì nên công việc của tôi rất bận rộn. Có người hỏi, vậy tôi thiền khi nào? Thực ra, tôi thiền trong mọi thời gian, khi họp hành, khi trả lời phỏng vấn,… Nhưng khi không quá bận rộn, tôi cần tạo không gian tĩnh lặng để trở về với hơi thở, để có những hiểu biết rõ ràng hơn.
– Được biết, thầy chơi đàn rất hay, đọc rap rất cuốn, tích cực dùng MXH. Sở thích này có vai trò như thế nào trong Phật pháp, thưa thầy?
Âm nhạc có thể trao truyền cảm xúc, chữa lành tâm hồn. Trong tu tập, âm nhạc được áp dụng trong những bài lễ, bài thiền,… giúp chúng ta chạm tới cảm xúc thiêng liêng, kết nối mọi người với nhau. Âm nhạc cũng là ngôn ngữ rất thú vị. Đơn cử như rap có nguồn gốc từ những người da đen đã trải qua đô hộ, phải làm nô lệ. Rap, hip hop trở thành phương tiện nói lên những khổ đau, niềm hy vọng. Sống ở thế kỷ 21, tôi rất muốn kết nối với thế giới, chứ không phải đi tu là buông bỏ, không tiếp xúc với ai, sống ẩn dật một mình.
Nhiều người nghĩ người xuất gia là bỏ cuộc đời của mình, đi vào núi tu học. Với tôi, quan niệm đó rất sai. Người xuất gia cũng mang đến ảnh hưởng nhất định trong xã hội như các ngành nghề bác sĩ, giáo viên, doanh nhân,… Ở Làng Mai, tôi giúp những người xuất gia nhận ra mình không hề rời khỏi cuộc sống mà đang cống hiến phần tâm linh cho cộng đồng. Chúng tôi vẫn tổ chức văn nghệ, thiền trà để ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống, hay lựa bài hip hop để cúng dường. Mọi thứ mới mẻ, tràn đầy sức sống.
Năm vừa qua, Làng Mai mới ra album “Đám mây không bao giờ chết” – thứ âm nhạc thiền kiểu mới. Tôi đã làm việc với một nhạc sĩ người Anh có ảnh hưởng lớn để tạo nên sản phẩm đó, mở ra cánh cửa kết nối cảm xúc.
– Trong quan niệm của nhiều người, tu tập hướng đến sự yên tĩnh, giác ngộ , buông bỏ, tách biệt thế giới. Vậy việc cải tiến, làm mới hành trình tu tập có thể nhận về những đánh giá tiêu cực, thầy nghĩ sao?
Tôi bị nhiều người phán xét, đánh giá nhưng tôi nghĩ điều quan trọng là tôi hiểu rõ những điều đang làm là chánh pháp, nhận biết rõ khổ đau đến từ đâu để chế tác hạnh phúc. Những người hay phán xét thường xuất phát từ nỗi sợ hãi, chưa nhận thức đúng.
Đối với tôi – một tu sĩ, để hết cuộc đời của mình cho đời này thì sự nghiệp đạo mục hướng đến sự tiếp nối trong thế hệ này và tương lai, chứ không phải là không thể tiếp xúc được với thời đại hôm nay. Mà thời đại ngày nay là của những người trẻ, vậy nên tôi phải dùng ngôn ngữ của người trẻ.
– Còn phản ứng của các bạn trẻ thì sao, thưa thầy?
Các bạn trẻ rất thích vì quý thầy, quý sư cô nói được ngôn ngữ của giới trẻ. Dịp Tết Tây vừa qua, một em nhỏ viết tin nhắn gửi cho tôi với nội dung: “Con cảm ơn thầy. Con và các bạn nghe podcast, nghe pháp thoại trên MXH không có cảm giác thầy ở trên và đang nói xuống, mà thấy thầy hiểu chúng con”. Nhận được những phản hồi như vậy, tôi rất mừng và điều đó giúp đời sống của tôi thêm giàu có.
– Trên MXH đang có trào lưu “chữa lành”, tuy nhiên có nhiều người trục lợi vì mục đích xấu – bao che ngụy biện cho thái độ lười biếng, ỷ lại. Thầy nghĩ sao về “trend” này?
Lâu lâu chúng ta cần có thời gian hướng về nội tâm, tự đặt ra câu hỏi: “Những gì mình đang làm trong cuộc đời có đem đến sự chữa lành, niềm hạnh phúc, niềm vui cho bản thân, gia đình, xã hội hay không?”.
Giới trẻ “chữa lành” đang thiên hướng về vật chất nhiều hơn, bỏ lại tất cả để xa rời thực tế. Nhưng tôi khuyên hãy “chữa lành” theo hướng tinh thần nhiều hơn. Hiện Làng Mai có nhiều khoá tu ngắn ngày, đó là cơ hội để họ có nơi an trú, tự hỏi những câu hỏi lớn trong cuộc đời,…
Nếu cứ bận rộn hoài thì ai cũng sẽ kiệt sức, trong năm chúng ta cần có thời gian để trở lại với chính mình. Có thể không cần đi vài ngày, mà chỉ cần mỗi ngày dành ít phút tĩnh tâm.
Xin cảm ơn thầy về cuộc trò chuyện!
Đọc bài gốc tại đây.
