Trước đó, vụ đụng độ vũ trang ngày 28/5 tại khu vực biên giới Tam Giác Ngọc Lục Bảo, khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng, đã trở thành chất xúc tác cho một cuộc leo thang căng thẳng ngoại giao và kinh tế nghiêm trọng giữa Thái Lan và Campuchia.
Vụ việc này đã châm ngòi cho một loạt các biện pháp trả đũa. Thái Lan đã tăng cường các hạn chế tại các cửa khẩu biên giới. Đến mới đây, Chủ tịch Thượng viện Campuchia, ông Hun Sen, đưa ra một tối hậu thư: Campuchia sẽ cấm nhập khẩu toàn bộ rau và trái cây của Thái Lan nếu Bangkok không dỡ bỏ các hạn chế biên giới trong vòng 24 giờ.
Tổng kim ngạch thương mại biên giới song phương trong năm 2024 đạt
175,53 tỷ baht
. Dựa trên tỷ giá hối đoái trung bình ước tính cho năm 2024 là 36,0 baht/USD, con số này tương đương khoảng
4,88 tỷ USD
. Dòng chảy thương mại này thể hiện sự mất cân bằng đáng kể: xuất khẩu của Thái Lan sang Campuchia chiếm 141,85 tỷ baht (khoảng 3,94 tỷ USD), trong khi nhập khẩu từ Campuchia chỉ đạt 32,68 tỷ baht (khoảng 0,91 tỷ USD). Điều này tạo ra một khoản thặng dư thương mại lớn lên tới 109,16 tỷ baht (khoảng 3,03 tỷ USD) nghiêng về phía Thái Lan.
Trong năm tháng đầu năm 2025, thương mại đạt 1,87 tỷ USD, với hàng nhập khẩu từ Thái Lan chiếm 1,48 tỷ USD. Điều này cho thấy sự phụ thuộc kinh tế tổng thể của Campuchia.
Thái Lan chủ yếu xuất khẩu các sản phẩm công nghiệp, hàng tiêu dùng và máy móc có giá trị gia tăng cao, trong khi Campuchia gần như chỉ xuất khẩu nguyên liệu thô và nông sản chưa qua chế biến. Mô hình này củng cố vai trò của Thái Lan như một nhà cung cấp thiết yếu và giữ Campuchia ở bậc thấp hơn trong chuỗi giá trị khu vực.
Mặc dù Campuchia không phải là thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất của Thái Lan, nhưng nó giữ một vai trò quan trọng và đa diện, đặc biệt đối với các tỉnh biên giới và các chuỗi cung ứng cụ thể.
Về mặt giá trị thương mại, dữ liệu năm 2024 cho thấy Thái Lan đã xuất khẩu các mặt hàng rau quả đáng kể sang Campuchia, bao gồm: Chế phẩm từ rau, củ, quả, hạt 50,72 triệu USD, trái cây và các loại hạt ăn được 15,27 triệu USD và các loại rau ăn được: 12,70 triệu USD.
Như vậy, năm 2024, tổng giá trị nhập khẩu rau và trái cây của Campuchia từ Thái Lan là khoảng 78,69 triệu USD.
Năm 2024, tổng giá trị nhập khẩu rau và trái cây của Campuchia từ Thái Lan là khoảng 78,69 triệu USD.
Năm 2023, riêng mặt hàng “các loại rau khác, tươi hoặc ướp lạnh” đã chiếm 7,47 triệu USD trong kim ngạch xuất khẩu của Thái Lan sang Campuchia.
Campuchia có ảnh hưởng quan trọng đến kinh tế Thái Lan
Về tác động kinh tế tại các địa phương, lệnh cấm vận sẽ ảnh hưởng nặng nề đến các tỉnh biên giới của Thái Lan như Chanthaburi và Trat. Việc đóng cửa đột ngột cửa khẩu Ban Hat Lek sẽ ngay lập tức tác động đến 30-40 xe tải chở trái cây mỗi ngày. Hơn nữa, nền kinh tế nông nghiệp của Chanthaburi phụ thuộc rất lớn vào lao động Campuchia, chiếm tới hơn 80% lực lượng lao động trong việc thu hoạch và đóng gói trái cây. Một nguồn tin từ Phòng Thương mại Chanthaburi ước tính rằng việc đóng cửa các cửa khẩu quan trọng dù chỉ trong một tháng cũng có thể gây thiệt hại kinh tế hơn một tỷ baht.
Về vai trò trung chuyển, Campuchia còn là một hành lang quan trọng để Thái Lan vận chuyển nông sản, đặc biệt là sầu riêng và măng cụt, sang thị trường Việt Nam. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại biên giới Campuchia đều có thể làm tắc nghẽn tuyến đường thương mại quan trọng này.
Như vậy có thể thấy thị trường Campuchia có ý nghĩa chiến lược đối với ngành rau quả Thái Lan không chỉ qua doanh số bán hàng trực tiếp mà còn qua sự phụ thuộc vào lao động và vai trò là một tuyến đường trung chuyển thương mại thiết yếu.
Hiện nay, Campuchia có một danh mục các nhà cung cấp rau quả đa dạng, Thái Lan là một nhà cung cấp lớn, nhưng không phải là duy nhất. Các nhà cung cấp khác đến từ Việt Nam, Trung Quốc, Đức, Nhật Bản…
Năng lực tự chủ về rau quả của Campuchia là một bức tranh phức tạp, tồn tại khoảng cách lớn giữa tham vọng và thực tế cấu trúc của ngành nông nghiệp. Về mặt lý thuyết và tuyên bố, các quan chức chính phủ Campuchia tỏ ra lạc quan. Một phát ngôn viên của Bộ Nông nghiệp tuyên bố rằng Campuchia có thể tự sản xuất từ 70% đến 75% nhu cầu rau quả trong nước.
Tuy nhiên, về mặt thực tế, Campuchia vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu. Một nghiên cứu học thuật chỉ ra rằng 70% lượng rau tiêu thụ của nước này đến từ nhập khẩu, chủ yếu từ Thái Lan và Việt Nam.
Sự phụ thuộc này xuất phát từ những yếu kém mang tính cấu trúc. Trong đó có chiếu năng lực chế biến. Hiện nay, Campuchia là một nước xuất khẩu lớn các mặt hàng nông sản thô như lúa, sắn và hạt điều, nhưng chỉ khoảng 10% tổng sản lượng nông nghiệp được chế biến trong nước. Nước này xuất khẩu nguyên liệu thô giá rẻ và sau đó nhập khẩu lại các sản phẩm thực phẩm đã qua chế biến có giá trị cao hơn.
Thách thức đối với nông dân khi hiện nay nông dân Campuchia phải đối mặt với nhiều trở ngại như lợi nhuận ròng thấp, diện tích đất canh tác nhỏ, và thiếu kiến thức kỹ thuật về các phương pháp canh tác hiện đại, đặc biệt là việc sử dụng thuốc trừ sâu và canh tác trong mùa mưa.
Chi phí sản xuất cao: Chi phí điện, vận tải và logistics ở Campuchia thuộc hàng cao nhất trong khu vực, làm cho việc chế biến trong nước trở nên kém cạnh tranh. Cuối cùng là hạn chế về kênh tiêu thụ, nhiều nông dân, đặc biệt là những người không sản xuất rau, cho biết họ ngừng canh tác do thiếu kênh bán hàng ổn định.
Tham khảo:
Nation Thailand, Kiripost, East Asia Forum,
Khmer Times, Fresh News Asia, Produce Report, International Journal of Environment and Rural Development, Trading Economics, TrendEconomy, The Observatory of Economic Complexity (OEC)
Đọc bài gốc tại đây.
