* Tiếp nối bài trước (xem tại đây).
Ba cái gõ đầu gợi nhớ Lục Tổ Thiền tông
Muốn thoát khỏi cái chết, từ Hoa Quả Sơn, Mỹ hầu vương từ bỏ “ngai vàng”, lên đường tầm sư học đạo. Sau bao năm lênh đên trên biển, Mỹ hầu vương gặp được Bồ Đề Tổ Sư, vị thầy ẩn cư bí ẩn trên núi Linh Đài Phương Thốn. Thầy đặt tên hầu vương là “Tôn Ngộ Không”, hàm ý “ngộ ra sự không”, một khái niệm cốt lõi trong Phật giáo.
Tây Du Ký của tác gia Ngô Thừa Ân mang tư tưởng cốt lõi là Phật giáo, bên cạnh đó có nhiều tư tưởng giao thoa với Đạo giáo Trung Hoa. Vì thế, có một đoạn phim đậm chất Thiền tông là khi Bồ Đề Tổ Sư gõ đầu Ngộ Không ba cái, rồi lặng lẽ quay đi. Ngộ Không lập tức hiểu đó là mật ý của thầy. Đúng nửa đêm, Ngộ Không lặng lẽ đến phòng Tổ Sư, quỳ xin học phép thuật.
Ba cái gõ đầu nổi tiếng của Tây Du Ký.
Ba cái gõ đầu gợi liên tưởng đến câu chuyện Lục Tổ Huệ Năng được Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn truyền y bát – tức là công nhận làm tổ thứ sáu của Thiền tông Trung Hoa, tính từ Đạt Ma Sư Tổ.
Khi Huệ Năng đến cầu học để mong đạt đạo, Ngũ Tổ không giảng giải dài dòng, mà giao việc giã gạo, thử thách Huệ Năng trong im lặng suốt nhiều năm trời. Đến một ngày, Huệ Năng nhờ người viết một bài kệ nói về bổn tâm theo đề bài Ngũ Tổ giao cho các học trò, từ đó Ngũ Tổ biết rằng Ngộ Năng đã “kiến tánh”. Bài kệ nổi tiếng này có nội dung như sau:
Bồ đề bổn vô thụ
Minh kính diệc phi đài
Bổn lai vô nhất vật
Hà xứ nhạ trần ai
(Bồ đề vốn không cây
Gương sáng cũng chẳng đài
Xưa nay không một vật
Chỗ nào dính bụi nhơ)
“Kiến tánh” là thuật ngữ Thiền tông Trung Hoa chỉ một người đã “đốn ngộ”, tức hiểu biết mọi lẽ như thật, nhưng vẫn cần tu luyện để dừng nghiệp, dưỡng thần, để sự đốn ngộ đó trở nên toàn vẹn. Ngũ Tổ tìm đến nơi Huệ Năng đang giã gạo, và Huệ Năng nói “Con đang chờ thầy ấn chứng”; Ngũ Tổ gõ vào chày 3 gõ rồi không nói gì. Đến đêm Huệ Năng lặng lẽ đến xin thầy truyền tâm ấn… Câu chuyện này trở thành huyền thoại trong Thiền tông, và điều đặc biệt là thân thể của Lục Tổ Huệ Năng, sau khi ông ngồi thiền viên tịch, đã được giới khoa học phát hiện mà không thể lý giải vì sao: sau hơn 1200 năm, cơ thể vẫn nguyên vẹn không bị phân hủy!
Nhục thân bất hoại của Lục Tổ Huệ Năng.
Ba cái gõ đầu của Bồ Đề Tổ Sư với Tôn Ngộ Không được giới bình phim cho rằng là lấy từ sự tích Ngũ Tổ truyền tâm ấn cho Lục Tổ, quả nhiên rất phù hợp, và đậm chất Thiền tông. Nó tựa như một “công án thiền” đặc biệt nhất của Tây Du Ký. Chỉ khác là trong phim, Ngộ Không chưa “kiến tánh”, chỉ là một người có trí tuệ bẩm sinh vượt xa sự thông minh thông thường, và còn chờ tu luyện rất dài mới “thành Phật”. Và đó là ý nghĩa của hành trình sau này sang Tây Phương thỉnh kinh.
Ngộ Không lặng lẽ đến xin Tổ Sư truyền dạy 72 phép biến hóa.
“Không được nói ngươi là đồ đệ của ta”
Ngộ Không khoe tài biến hóa trước các sư huynh, hóa thành cây tùng, đùa nghịch giữa sân. Bồ Đề Tổ Sư nhìn thấy, gọi Ngộ Không vào. Thầy không khen ngợi, mà nghiêm khắc: “Ngươi học được phép thuật, nhưng tâm chưa thuần. Ta không giữ ngươi nữa. Hãy đi đi, và từ nay không được nói ngươi là học trò của ta!”.
Ngộ Không chưa hiểu ý thầy, sững sờ, quỳ xin tha thứ. Nhưng Tổ Sư không lay chuyển.
Ngộ Không chưa hiểu ý thầy, sững sờ, quỳ xin tha thứ. Nhưng Tổ Sư không lay chuyển.
Tại sao Bồ Đề Tổ Sư đuổi Ngộ Không? Theo tôi nghĩ, hành động này mang hàm ý sâu xa hơn. Ngộ Không học phép thuật để thỏa mãn cái “tôi”, khát vọng sống mãi, vượt sinh tử. Ngộ Không chưa hiểu rằng, giải thoát khỏi sinh tử thật sự lại chính là “vô ngã”.
Thầy đuổi Ngộ Không đi không phải vì ghét bỏ, mà để Ngộ Không tự bước ra thế giới, tự đối diện khổ đau, tự vỡ ra cái lẽ “vô ngã” của vạn vật vạn sự. Lời dặn đó cũng không phải để Tổ Sư tránh bị “mang tiếng” là có học trò ngỗ nghịch (Tổ Sư đã biết trước Ngộ Không sẽ gây họa lớn). Theo tôi, ẩn ý chính lời dạy này cũng là một bài học về vô ngã.
Thiền tông dạy rằng danh xưng, nguồn gốc, tất cả đều không thật có. Ngộ Không phải cắt đứt chấp trước vào danh phận, vào mối liên hệ với thầy, cũng như với tất cả sự tham lam danh lợi. Như vậy, Ngộ Không rời núi với phép thuật, nhưng cũng mang theo hạt giống giác ngộ mà Bồ Đề Tổ Sư gieo vào. Sau này, khi bảo vệ Đường Tăng, Ngộ Không mới hiểu rằng “đắc đạo” không phải là sống mãi, mà là sống từ bi, buông bỏ sạch cái “tôi” ngạo mạn ngày nào.
Nên có thể nói, sự nghiêm khắc của Bồ Đề Tổ Sư không hề có chút gì là trừng phạt, mà là “món quà” lớn nhất mà một người thầy truyền cho học trò của mình.
“Món quà” lớn nhất mà thầy truyền dạy cho Ngộ Không.
* Bài viết thể hiện suy nghĩ riêng của tác giả.
Đọc bài gốc tại đây.
