Nội dung chính
Telegram – công cụ tán gẫu thành vũ khí chiến tranh
Một ghi chú viết tay được cho là của kỹ sư Nga để lại bên trong xác chiếc UAV Shahed bị bắn hạ đã hé lộ bí mật gây sửng sốt, các máy bay không người lái cảm tử này giờ có thể được điều khiển qua… Telegram. Đây không còn là tin đồn khi các chuyên gia Ukraine xác nhận hệ thống điều khiển mới đang dựa trên bot Telegram, một tính năng cho phép truyền dữ liệu hành trình và hình ảnh video trực tiếp về cho người điều khiển theo thời gian thực.
Thay vì sử dụng định vị GPS như thông thường, những chiếc UAV “Geran” – cách người Nga gọi dòng Shahed, đang khai thác chính hạ tầng mạng di động Ukraine để bay chính xác tới mục tiêu. Việc này khiến các biện pháp gây nhiễu GPS gần như vô dụng, đẩy hệ thống phòng không Ukraine vào thế bị động chưa từng thấy.
Theo báo cáo từ chiến trường, những UAV Shahed thế hệ mới còn được tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), cho phép tự hiệu chỉnh đường bay, né chướng ngại vật và thậm chí chọn mục tiêu mà không cần điều khiển từ con người. Với thuật toán học máy, khả năng cơ động và linh hoạt của chúng đã vượt xa phiên bản trước. Một chỉ huy Ukraine giấu tên thừa nhận, tỷ lệ bắn hạ Shahed đã giảm từ hơn 90% (2024) xuống còn khoảng 30% trong đầu năm 2025, khi chúng thường bay ở độ cao 2.000 – 3.000 mét, ngoài tầm với của các hệ thống phòng không cỡ nhỏ.
Từ UAV giá rẻ đến khí tài tấn công thông minh
Shahed-136 – “trái tim” trong chiến lược không kích của Nga là UAV cảm tử do Iran phát triển, dài khoảng 3,5 mét, sải cánh 2,5 mét, mang theo 50 đến 90 kg thuốc nổ, tốc độ hành trình 180 km/h và tầm bay lên tới 2.000 km. Giá thành rẻ, chỉ từ 20.000 đến 50.000 USD mỗi chiếc, cho phép Nga sản xuất và sử dụng đại trà với số lượng khủng.
Tuy nhiên, giá rẻ không đồng nghĩa với lạc hậu. Những mẫu Shahed mới đã được Nga cải tiến toàn diện: tích hợp AI, kết nối 4G/5G, gắn camera độ phân giải cao để truyền video theo thời gian thực. Một số UAV còn sử dụng linh kiện vi điện tử do Trung Quốc sản xuất để thay thế cho các thiết bị phương Tây bị cấm vận.
Điều đặc biệt nằm ở cách vận hành, nhờ Telegram, người Nga có thể sử dụng bot để điều hướng UAV bằng tín hiệu di động trong vùng phủ sóng của Ukraine, hoàn toàn không cần GPS hay vệ tinh. Điều này không chỉ giúp UAV tránh bị gây nhiễu, mà còn khiến việc đánh chặn tín hiệu điều khiển trở nên gần như bất khả thi.
Ukraine chật vật đối phó
Cuộc tấn công ồ ạt trong hai ngày 24-25/5/2025, với tổng cộng 550 UAV và 83 tên lửa được Nga phóng vào Ukraine, đã vượt quá sức chịu đựng của các hệ thống phòng không hiện có. Việc các UAV cảm tử bay cao, tránh né tốt và liên tục cập nhật dữ liệu từ xa buộc Ukraine phải dùng đến các hệ thống đắt tiền như Patriot hay S-300 để đối phó, trong khi nguồn tên lửa lại ngày càng khan hiếm.
Các UAV bản địa như Batyar (tầm bay 800 km) hay drone đánh chặn Hitchhiker do Mỹ cung cấp vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và chưa thể triển khai rộng rãi. Trong khi đó, Nga tuyên bố có thể sản xuất tới 500 UAV Shahed mỗi ngày. Sự mất cân bằng về số lượng và chất lượng này khiến ưu thế về không gian chiến trường nghiêng hẳn về phía Moskva.
Telegram – nền tảng nhắn tin do Pavel Durov sáng lập, từ lâu nổi tiếng nhờ tính bảo mật và mã hóa đầu – cuối. Nhưng việc nó bị Nga khai thác làm kênh điều khiển UAV đã thổi bùng tranh cãi về vai trò và trách nhiệm của các công ty công nghệ trong chiến tranh hiện đại. Durov, người từng bị bắt tại Pháp năm 2024 vì nghi ngờ tiếp tay cho các hoạt động bất hợp pháp qua Telegram, hiện vẫn bị giám sát và chưa được rời khỏi nước này.
Khi công nghệ dân sự bị quân sự hóa
Không ai nghĩ rằng một ứng dụng nhắn tin lại có thể điều khiển UAV cảm tử, nhưng chiến tranh hiện đại đã xóa nhòa ranh giới giữa công nghệ dân sự và vũ khí quân sự. Telegram với hệ thống máy chủ mạnh mẽ và khả năng truyền tải dữ liệu lớn, đang bị biến thành công cụ phục vụ xung đột với hiệu quả đáng kinh ngạc.
Các chuyên gia cảnh báo, việc quân sự hóa nền tảng dân sự như Telegram có thể mở ra tiền lệ nguy hiểm cho các cuộc xung đột tương lai. Khi một ứng dụng phổ thông có thể trở thành “trung tâm chỉ huy bay” cho UAV, thì không gian mạng sẽ không còn là hậu phương an toàn nữa. Đây là lời cảnh tỉnh cho các chính phủ và tổ chức quốc tế về việc kiểm soát và giám sát các công nghệ lưỡng dụng, vốn đang phát triển với tốc độ vượt xa khuôn khổ pháp lý hiện hành.
Trong khi đó, cuộc xung đột tại Ukraine vẫn tiếp tục nóng lên từng ngày, không chỉ bằng đạn pháo, mà bằng dòng lệnh, mã hóa, bot AI và nền tảng mạng xã hội. Và Shahed – một chiếc UAV giá rẻ với bộ não nhân tạo và “bộ đàm Telegram” chính là minh chứng sống động nhất cho sự thay đổi đó.
(Theo Bulgarianmilitary)
Đọc bài gốc tại đây.
