Nội dung chính
Sau nhiều tháng lên kế hoạch, rạng sáng 1/6, Ukraine đã bất ngờ tung ra một cuộc tập kích đường không quy mô lớn nhắm vào căn cứ không quân Belaya của Nga tại vùng Irkutsk, nơi cách tiền tuyến hơn 4.000km. Đây được xem là một trong những đòn tấn công sâu nhất và táo bạo nhất của Ukraine kể từ đầu cuộc xung đột, sử dụng đến 117 máy bay không người lái (UAV) tấn công FPV được triển khai ngay từ bên trong lãnh thổ Nga.
Mục tiêu của chiến dịch mang mật danh “Pavutyna” (Mạng nhện) là loạt oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS và Tu-22M3 – những khí tài vốn đóng vai trò then chốt trong các đòn tấn công tên lửa hành trình vào Ukraine. Tuy nhiên, đáng chú ý, 7 chiếc Tu-160, siêu oanh tạc cơ mang tính biểu tượng của sức răn đe hạt nhân Nga – hiện diện tại căn cứ lại không bị nhắm mục tiêu. Sự “miễn trừ” này lập tức gây xôn xao giới phân tích quân sự và gợi mở hàng loạt giả thuyết về thông điệp chiến lược mà Kiev muốn gửi đến Moskva.
“Đòn cảnh tỉnh” không vượt giới hạn hạt nhân
Theo nguồn tin từ Cơ quan An ninh Ukraine (SBU), toàn bộ chiến dịch đã được chuẩn bị kỹ lưỡng suốt hơn 18 tháng. Các UAV được ngụy trang trong các thùng gỗ đặt trên xe tải và bí mật đưa tới sát căn cứ Belaya. Đến thời điểm chỉ định, mái xe tự động mở và các UAV đồng loạt phóng lên trời, hướng thẳng vào những chiếc Tu-95MS, Tu-22M3, cùng nhiều mục tiêu khác như máy bay cảnh báo sớm A-50, MiG-31 và tổ hợp mặt đất. Kiev tuyên bố đã phá hủy hoặc làm hư hại tổng cộng 41 máy bay, gây thiệt hại ước tính lên tới hơn 2 tỷ USD.
Tuy vậy, không có chiếc Tu-160 nào bị công bố là trúng đạn, dù chúng cũng xuất hiện trong ảnh vệ tinh chụp trước đó chỉ một ngày. Giới chuyên gia phương Tây nhận định, việc Ukraine “tha” cho Tu-160 là hoàn toàn có chủ đích. Loại máy bay này gắn liền với vai trò răn đe hạt nhân và thường không được sử dụng trong các chiến dịch thông thường. Nếu Ukraine tấn công Tu-160, điều đó có thể bị Moskva xem là hành động khiêu khích vượt “lằn ranh đỏ”, tiềm ẩn nguy cơ kích hoạt phản ứng cực đoan.
Kiev rõ ràng đã tính toán kỹ, họ muốn gửi lời cảnh báo rằng ngay cả căn cứ sâu trong lòng Siberia cũng không còn an toàn, nhưng vẫn khéo léo tránh chạm vào những “biểu tượng hạt nhân” để duy trì ngưỡng răn đe. Bằng cách chỉ nhắm vào các máy bay trực tiếp tham gia chiến dịch oanh kích Ukraine, Kiev vẫn giữ được vị thế đạo lý và hợp pháp trong mắt cộng đồng quốc tế, trong khi giáng một đòn nặng nề vào năng lực tấn công tầm xa của Nga.
Khi UAV giá rẻ đánh sập máy bay tỷ đô
Cuộc tập kích Belaya không chỉ gây thiệt hại vật chất lớn, mà còn phơi bày những lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ thống phòng không Nga. Belaya từ lâu được xem là “pháo đài bất khả xâm phạm” vì nằm sâu trong lãnh thổ, tách biệt khỏi mọi vùng tác chiến thông thường. Việc UAV FPV của Ukraine có thể tiếp cận, xâm nhập và phá hủy máy bay chiến lược ở khoảng cách hơn 4.000km là một cú sốc thực sự với giới quân sự Moskva.
Đặc biệt, các UAV được sử dụng chỉ là những loại máy bay cỡ nhỏ, có giá từ vài trăm tới vài nghìn USD mỗi chiếc. Việc chúng có thể tiêu diệt những máy bay nặng hàng trăm tấn, trị giá hàng trăm triệu USD như Tu-95MS hay A-50, cho thấy hiệu suất chi phí vượt trội của chiến tranh phi đối xứng. Trong khi đó, hệ thống phòng không Nga ở Belaya dường như không kịp phản ứng hoặc đã quá tự tin vào “vị trí địa lý an toàn” mà không triển khai các biện pháp phòng vệ chủ động.
Tình trạng này khiến nhiều chuyên gia so sánh Belaya với vụ tập kích Trân Châu Cảng hiện đại bằng UAV. Thậm chí, một số nguồn phương Tây còn cảnh báo rằng, với chiến thuật này, bất cứ căn cứ nào trên thế giới, kể cả các sân bay của Mỹ cũng có thể trở thành mục tiêu trong tương lai.
Tổn thất lớn với không quân chiến lược Nga
Belaya là nơi đặt Sư đoàn Không quân ném bom hạng nặng số 326, với hai trung đoàn 200 và 444, vận hành hỗn hợp Tu-95MS, Tu-22M3 và Tu-160. Trước cuộc tấn công, ảnh vệ tinh cho thấy có tới 42 chiếc Tu-22M3, 6 Tu-95MS và 7 Tu-160 tập kết tại đây. Con số này cho thấy quy mô cũng như vai trò sống còn của Belaya trong chiến lược tấn công tầm xa của Nga.
Với việc mất tới hàng chục máy bay ném bom chỉ trong một đêm, dù Moskva phủ nhận và chỉ xác nhận “một số máy bay bị cháy”, Nga sẽ phải đối mặt với sức ép lớn trong việc duy trì các đợt tấn công bằng tên lửa hành trình cũng như duy trì tuần tra hạt nhân. Đặc biệt, trong bối cảnh lực lượng không quân chiến lược Nga đang gặp khó khăn về linh kiện, bảo trì và đào tạo kíp lái, mỗi tổn thất đều rất khó bù đắp.
Trong khi đó, Ukraine không giấu tham vọng tiếp tục mở rộng chiến dịch này. Việc chứng minh có thể tấn công trúng mục tiêu ở độ sâu chiến lược sẽ buộc Nga phải phân tán tài nguyên phòng thủ, kéo dài thời gian phục hồi và gây hoang mang trong nội bộ quân đội. Tuy nhiên, Kiev cũng hiểu rõ rằng nếu “chạm vào” Tu-160, họ có thể vượt quá giới hạn mà Moskva từng cảnh báo.
Lằn ranh đỏ còn đó – Nhưng trong bao lâu?
Chiến dịch Belaya có thể xem là một bài học điển hình về nghệ thuật “cân bằng trên miệng vực” trong chiến tranh hiện đại. Ukraine đã dùng công nghệ đơn giản để tạo ra tác động chiến lược, nhưng đồng thời vẫn tránh đẩy xung đột đến điểm không thể kiểm soát. Câu hỏi đặt ra là, nếu Nga tiếp tục sử dụng Tu-160 trong xung đột thông thường, liệu Ukraine có còn giữ sự kiềm chế đó?
Hiện tại, 7 chiếc Tu-160 ở Belaya vẫn còn nguyên vẹn, một biểu tượng sống động của sự “nhân nhượng chiến lược”. Nhưng với diễn biến leo thang không ngừng, không ai dám chắc giới hạn này sẽ kéo dài bao lâu. Cuộc chiến UAV đã thay đổi cuộc chơi và từ bầu trời Belaya, một chương mới đầy bất trắc của xung đột có thể đang bắt đầu.
(Theo Bulgarianmilitary)
Đọc bài gốc tại đây.
