Hệ thống trinh sát âm thanh BUH1a “Sova” của Quân đội Nga đã trở thành một công cụ quan trọng trong các hoạt động của lực lượng này trên nhiều khu vực tại Ukraine.
Theo TASS, BUH1a được phát triển bởi phòng thiết kế Tallamho, có trụ sở tại Grozny. Được thiết kế để chống lại các mối đe dọa pháo binh, BUH1a đã chứng minh được hiệu quả trong việc xác định vị trí bắn của đối phương, làm hạn chế các chiến thuật tác chiến của Ukraine tại các khu vực mà nó được triển khai.
Hệ thống BUH1a
Sự phát triển này làm nổi bật những nỗ lực không ngừng của Nga nhằm cải tiến các công nghệ chi phí thấp, hiệu quả cao để giành lợi thế trên chiến trường. “Sova” có nghĩa là “con Cú” trong tiếng Nga, là một nền tảng trinh sát âm thanh di động được thiết kế để xác định chính xác nguồn gốc của hỏa lực và tiếng nổ pháo binh thông qua việc thu và phân tích sóng âm.
Không giống như các hệ thống dựa trên radar phát ra tín hiệu để tìm mục tiêu, BUH1a hoạt động thụ động, dựa vào một loạt các micrô nhạy và các thuật toán xử lý tín hiệu tiên tiến để xác định vị trí của đối phương. Các thành phần cốt lõi của hệ thống bao gồm một mạng lưới các cảm biến âm thanh trên mặt đất, thường được triển khai theo cụm trải dài vài km và một bộ xử lý trung tâm giải thích dữ liệu theo thời gian thực.
Mỗi cảm biến có khả năng thu thập các đặc điểm âm thanh từ tiếng súng, súng cối cỡ nhỏ đến lựu pháo hạng nặng, với tần số đáp ứng được điều chỉnh để phân biệt các loại vũ khí. Phạm vi của hệ thống thay đổi tùy theo mục tiêu, từ một km đối với vũ khí nhẹ và đến 25 km đối với các loại pháo binh lớn hơn, tùy thuộc vào địa hình, thời tiết và nhiễu âm thanh.
Được phát triển bởi Tallamho, một công ty kỹ thuật có trụ sở tại Chechnya, BUH1a được xem là một giải pháp thay thế tiết kiệm cho hệ thống trinh sát pháo binh 1B75 Penicillin tinh vi hơn của Nga. Penicillin là hệ thống tích hợp phát hiện âm thanh và nhiệt để tăng độ chính xác, bao phủ phạm vi lên đến 50 km, BUH1a chỉ tập trung vào âm thanh, giảm độ phức tạp và chi phí.
Tính di động của hệ thống cho phép BUH1a triển khai từ các khu vực phía sau, giảm thiểu khả năng tiếp xúc với hỏa lực phản pháo hoặc nhiễu điện tử, một thách thức thường gặp ở các khu vực giao tranh.
Phản hồi hoạt động từ các đơn vị Nga cho thấy phiên bản BUH1a mới nhất đã cải thiện đáng kể độ tin cậy. Khả năng hoạt động mà không phát ra sóng vô tuyến của hệ thống khiến nó gần như vô hình trước các thiết bị tác chiến điện tử của Ukraine, một lợi thế quan trọng so với các hệ thống radar chủ động như Zoopark-1.
BUH1a trên chiến trường
Sự xuất hiện của BUH1a đã buộc lực lượng Ukraine phải áp dụng các chiến thuật thận trọng hơn, làm giảm nhịp độ hoạt động của pháo binh. Quân đội Nga thừa hưởng di sản trinh sát âm thanh từ các thiết kế của Liên Xô, nhưng BUH1a đại diện cho một sự điều chỉnh hiện đại phù hợp với nhu cầu ngân sách và chiến thuật hiện tại. Không giống như Penicillin, đòi hỏi một khung gầm xích chuyên dụng và một phi hành đoàn gồm năm người, BUH1a có thể được vận hành bởi một nhóm nhỏ, với thời gian thiết lập dưới 30 phút.
Tầm phát hiện của BUH1a mặc dù ngắn hơn Penicillin, nhưng lại phù hợp với khoảng cách giao tranh điển hình trong các cuộc đấu pháo ở mặt trận phía đông và phía nam của Ukraine, nơi các loại lựu pháo như 2S19 Msta-S chiếm ưu thế.
Việc triển khai BUH1a phản ánh chiến lược rộng hơn của Nga trong việc tận dụng các giải pháp tiết kiệm chi phí trong bối cảnh hạn chế về nguồn lực. Với chi phí sản xuất ước tính dưới 100.000 đô la cho mỗi đơn vị, hệ thống này cho phép phân phối rộng rãi trên khắp các đơn vị tuyến đầu. Các báo cáo cho thấy hàng chục bộ BUH1a hiện đang hoạt động, mặc dù con số chính xác vẫn chưa được tiết lộ.
Tiến sĩ Jeffrey Lewis, chuyên gia công nghệ quân sự tại Viện Middlebury, đã nhận xét trong một bài phân tích vào tháng 3/2025 rằng: “Mục đích không phải là thay thế các hệ thống cao cấp, mà là mở rộng quy mô phát hiện với chi phí thấp“, hệ thống này rất phù hợp với thực tế kinh tế của Nga.
Lực lượng Ukraine, được trang bị các hệ thống do phương Tây cung cấp như radar AN/TPQ-36 Firefinder. Không giống như radar, có thể bị gây nhiễu hoặc bị tên lửa chống bức xạ nhắm mục tiêu, các hệ thống âm thanh đòi hỏi phải phá hủy trực tiếp các cảm biến, một nhiệm vụ khó khăn do chúng được bố trí phân tán và không phát ra bức xạ.
Các nguồn tin quân sự Ukraine đã thừa nhận thách thức này, với một sĩ quan Bộ Tổng tham mưu nói chuyện ẩn danh với kênh Ukrinform vào ngày đầu tháng 3/2025, thừa nhận rằng “các công cụ âm thanh của Nga làm phức tạp các nhiệm vụ hỏa lực của chúng tôi“.
Hiệu quả của BUH1a phụ thuộc vào các yếu tố môi trường, một hạn chế vốn có của công nghệ âm thanh. Gió lớn, mưa lớn hoặc tiếng ồn đô thị có thể làm giảm độ chính xác của nó, làm giảm phạm vi xuống chỉ còn năm km trong điều kiện bất lợi. Ngược lại, đồng bằng rộng mở và thời tiết êm ả khuếch đại phạm vi của nó, khiến nó trở nên lý tưởng cho các vùng thảo nguyên của Ukraine.
Việc sản xuất BUH1a được cho là đã tăng tốc từ giữa năm 2024. Bộ Quốc phòng Nga cũng bày tỏ sự quan tâm đến hệ thống này vào tháng 1/2024, đã ưu tiên tích hợp hệ thống này vào các lữ đoàn pháo binh, thể hiện sự tự tin vào tính hữu dụng của nó trên chiến trường.
Trên bình diện quốc tế, việc triển khai BUH1a đã thu hút sự chú ý của các nhà phân tích quân sự theo dõi xu hướng công nghệ. Tính đến tháng 3/2025, BUH1a “Sova” là minh chứng cho khả năng thích nghi trong hoàn cảnh khó khăn của Quân đội Nga. Mặc dù không phải là một yếu tố thay đổi cuộc chơi, nhưng sự xuất hiện của nó đã góp phần thay đổi động lực cục bộ trên chiến trường, buộc các lực lượng Ukraine phải thay đổi.
Quang Hưng
Đọc bài gốc tại đây.
