Liệt sĩ Lương Bá Nho (sinh năm 1951) là con thứ hai trong một gia đình tại Bắc Giang (cũ) giàu truyền thống cách mạng. Anh nhỏ bé, điềm đạm, học giỏi và giàu lòng yêu nước. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, anh theo học Trường Công nghiệp Bắc Ninh nay là Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh.
Năm 1970, khi đang là sinh viên năm hai và mới hơn 19 tuổi, anh tình nguyện nhập ngũ. Tết năm đó, anh chỉ về nhà vỏn vẹn một ngày trước khi lên đường. Sáng sớm, trong làn mưa phùn lạnh buốt, vài người em tiễn anh ra đầu làng, theo anh là ba lô và chiếc sọt do cha đan sẵn để hành quân. Từ ngày anh đi, gia đình chỉ nhận được một bức thư chúc Tết và sau đó là giấy báo tử.
Ngày 7/9/1970, liệt sĩ Lương Bá Nho hy sinh vì sốt rét ác tính khi đang hành quân qua Campuchia. Người anh họ đồng thời là đồng đội đã cõng anh vào bệnh viện và lo hậu sự tại đó. Khi ấy, em trai của anh – ông Lương Bá Doanh – mới 14 tuổi, chỉ nhớ rõ hình ảnh bố mẹ lặng người, khóc cạn nước mắt khi hay tin dữ.
Thân nhân gia đình liệt sĩ Lương Bá Nho. (Ảnh: GeneStory)
Suốt hơn 50 năm, gia đình chưa bao giờ biết chính xác nơi anh nằm lại. Trước khi mất năm 1993, mẹ anh dặn lại các con: “Phải tìm bằng được anh, đưa anh về quê hương, để đoàn tụ cùng bố mẹ nơi chín suối”. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, lời trăn trối ấy vẫn được các thế hệ trong gia đình gìn giữ như một di nguyện thiêng liêng.
Năm 2024, khi Bộ Công an triển khai chương trình xét nghiệm ADN quy mô toàn quốc, hai người em trai của liệt sĩ đã tham gia lấy mẫu máu gửi đi đối chiếu. Kết quả xác nhận hài cốt của anh đang được quy tập tại Nghĩa trang Liệt sĩ Đức Cơ (Gia Lai cũ).
“Chúng tôi vẫn luôn mơ ước được gặp lại anh. Giờ đây, điều tưởng chừng không thể đã trở thành sự thật”, ông Doanh nghẹn ngào.
Điều kỳ diệu ấy cũng đã đến với gia đình liệt sĩ Nguyễn Quốc Hội, sinh năm 1949 tại tỉnh Quảng Bình (cũ). Liệt sĩ Hội nhập ngũ năm 1971 với cấp bậc Binh nhất và hy sinh ngày 25/5/1972 tại mặt trận phía Nam, khi mới 23 tuổi. Sau khi anh ngã xuống, ba lô và giấy báo tử được gửi về quê. Mẹ anh đã khóc suốt đêm khi hay tin con trai ra đi.
Nỗi đau mất con trở thành động lực cho cả gia đình bắt đầu hành trình tìm kiếm kéo dài hơn nửa thế kỷ. Từ năm 1972, mỗi dịp Ngày Thương binh – Liệt sĩ 27/7, gia đình lại đi khắp nơi dò tìm tung tích.
Gia đình liệt sĩ đã liên hệ các chương trình phát thanh, kết nối với Đội K20 (Đặc công Tiểu đoàn 20) và các tổ chức tìm kiếm hài cốt. Gia đình cũng đã lặn lội đến nhiều nghĩa trang nơi có mộ liệt sĩ trùng tên, nhưng mọi nỗ lực đều không đem lại kết quả.
Năm 2020, họ tham gia một nhóm gồm hơn 80 thân nhân liệt sĩ do Đội K20 tổ chức và gửi mẫu tóc để phân tích ADN. Tuy nhiên, suốt nhiều năm sau đó, vẫn không có tin tức gì.
Mẹ của liệt sĩ Hội, dù đã ngoài 75 tuổi và sức khỏe suy yếu, vẫn luôn giữ lời nguyện: “Phải tìm được Hội, đưa nó về đất quê mình”. Bà trăn trối điều đó với các con trước khi mất, để lại nỗi tiếc nuối khôn nguôi.
Thân nhân gia đình liệt sĩ Nguyễn Quốc Hội. (Ảnh: GeneStory)
Năm 2025, gia đình liệt sĩ Nguyễn Quốc Hội nhận được thông báo tham gia chương trình thu nhận mẫu ADN từ thân nhân do Bộ Công an triển khai. Hai người thân là bà Nguyễn Thị Lan (em gái) và ông Nguyễn Tiến Minh (anh trai) đã được lấy mẫu để phân tích tại phòng thí nghiệm chuẩn quốc tế của GeneStory.
Kết quả xác nhận một phần mộ vô danh tại nghĩa trang chính là nơi yên nghỉ của liệt sĩ Nguyễn Quốc Hội. Ngày nhận được thông báo, cả gia đình vỡ òa trong niềm xúc động.
Một hành trình, nhiều niềm hy vọng
Câu chuyện tìm lại liệt sĩ Lương Bá Nho và Nguyễn Quốc Hội là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của công nghệ ADN và sự tận tâm của các cơ quan chức năng trong việc tri ân những người đã hy sinh. Đây không chỉ là hành trình của ký ức và đoàn tụ, mà còn là ánh sáng hy vọng cho hàng ngàn gia đình liệt sĩ trên cả nước.
Hai trường hợp này là một phần trong 16 liệt sĩ vừa được xác định danh tính nhờ kết quả triển khai Ngân hàng Gen Liệt sĩ – một chương trình phối hợp giữa Bộ Công an và Công ty GeneStory. Sau một năm triển khai, chương trình đã thu nhận hơn 51.000 mẫu ADN từ thân nhân, mở ra cơ hội tìm lại tên tuổi và quê hương cho hàng trăm ngàn liệt sĩ còn chưa rõ danh tính.
Đọc bài gốc tại đây.
